Cesarstwo Damianowe (dam. Daamiani Käsurutë)- monarchia parlamentarna na kontynencie Tajmonii w świecie Anluru. Cesarstwo istnieje od 25 lipca 2012 r., gdy Damiana I, dotąd króla Królestwa Damianowego, ogłoszono przez stany damiańskie i biskupa diecezji Damianopolis cesarzem.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie[]
Kraj leży nad Morzem Zachodnim (dam. Tyääkmpaal), arbitralnie wydzieloną częścią Oceanu Środkowego (Saanbumuk) rozciągniętym pomiędzy Tajmonią, a Kawalią, na której leżą Cesarstwo August (Ogistii), Elbelandia, Tawania i Kabal. W krajobrazie cesarstwa dominują niziny, najwyższym punktem kraju jest szczyt Tvēme o wys. 785 m n.p.m. w regionie Tannuk. Najważniejsze niziny to Nadmorska (Mpaalsa'unk), Środkowa (Saan'unk), Wędrówek (Isgi'r'unk), Koczownicza (Mnamii'r'unk) i Wysokich Fal (Hvamsāpel'unk) , zaś z wyżyn można wyróżnić Cesarską (Käysaari'sa'kalp), Orszaków (Kinibaal'sa'kalp), Wierzb (Rävā'r'kalp) i Wielka Wschodnia (Tëmëngaay's'kalp). Najdłuższe rzeki to przepływająca przez Damianopolis i Kamenę Ntabaa, płynąca przez Wielką Wschodnią Wyżynę Ngayama, północna Sauri i ważna niegdyś dla handlu Uchëti. W krajobrazie kraju dominują pola uprawne i lasy liściaste, niegdyś porastające 80 % nizinnnych obszarów cesarstwa.
Ustrój[]
Cesarstwo Damianowe jest monarchią parlamantarną demokracją konstytucyjną. Głową państwa jest cesarz (dam. käysaar), od 2012 r. Damian I. Ma de iure prawo do zgłaszania własnych ustaw (tylko w ramach Senatu), kierowania pracami Zgromadzenia Narodowego, zgłaszania weta i poprawek do najważniejszych ustaw i rozwiązania obu izb parlamentu. W praktyce jednak nie korzysta z tych praw i jego rola pozostaje reprezentacyjna. Jest także Najwyższym Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych, przewodniczącym Kapituły Orderów Wielkiego, Złotego, Krzyża z Koroną i Orderu Jesionu, a także Wielkim Mistrzem Zakonu Rycerzy św. Franciszka i Zakonu św. Błażeja i ich orderów. Według Konstytucji do jego praw należą także zwołanie wyborów parlamentarnych, referendów i plebiscytów oraz (de facto formalne) mianowanie premiera. Monarcha mianuje także profesorów, de iure osobiście senatorów i marszałków Sejmu i Senatu, a także szefów Izby Kontroli Prawa i Izby Kontroli Jakości.
25 kwietnia 2008 r. utworzono Senat (dam. Senataas) wówczas rodzącej się monarchii, zaś 12 sierpnia 2009 r. Sejm (dam. Tānävaa/do 2015 r. Saaimas). Izba niższa, tj. Sejm, odpowiada za określanie ustaw i decydowanie o najważniejszych ustawach, Senat, izba koronna, ma prawo do zgłaszania weta i decydujący głos przy głosowaniu ws. zmiany Konstytucji i uchwalaniu corocznego budżetu.
Szefem rządu jest premier (dam. käljätii) , który kieruje pracami rządu i jest odpowiedzialny przed Sejmem i de iure przed cesarzem. Premier wygłasza przed Zgromadzeniem Narodowym coroczne exposé, pierwsze maksymalnie tydzień po zaprzysiężeniu rządu, choć zwykle w ten sam dzień. Ma obowiązek przedstawić skład rządu w ciągu dwóch tygodni po zaprzysiężeniu obu izb parlamentu, w przeciwnym razie cesarz zwołuje nowe wybory. Pierwszym premierem III Cesarstwa od 11 sierpnia 2012 r. do 19 lutego 2019 r. był Maark Kasāli (Partia Demokratyczna). Od 19 lutego 2019 r. premierem jest Yuhannas Wtyālis (Partia Liberalna).
Historia[]
Flaga Cesarstwa Damianowego od 1 stycznia 2013 r.
Ślady pierwszych ludzi na terenie kraju odnaleziono m.in. w jaskiniach Złota Skała (dam. Tamaanēl) i Niedźwiedzia Grota (Myaablkuu) na północnym zachodzie, jak szacują naukowcy, pochodzące sprzed około 40 000 lat. Pierwsze rozwinięte społeczności neolityczne pojawiają się na przełomie VII i VI tys. p.n.e., upowszechnia się hodowla kóz i bydła. Najwcześniejszym świadectwem organizowania zrębów państwowości są kurhany wodzów plemiennych pochodzące z XX tys. p.n.e, gdzie w 1995 r. odnaleziono m.in. brązowe miecze, spinki do włosów, biżuterię i ceremonialne siodła.
Około X w. p.n.e. rozpoczyna się od strony wschodniej, najprawdopodobniej pokojowa migracja ludów taenijskich na ziemie dotąd zamieszkiwane przez etnosy bliżej nieznanego pochodzenia. Przybyłe ludy osiedlają się w różnych miejscach, od bezdrzewnych płaskowyżów po nadmorskie szuwary. Od V w. p.n.e. organizują własne państwa i stopniowo asymilują autochtonów. Na czele taenijskiego państewka stał wódz/ król (kammas), który przewodził wykształconej z wiecu radzie wojennej (kanga) i z której zdaniem musiał się liczyć. Ziemię uprawiali wolni rolnicy oddający do publicznych spichlerzy części plonów, z czasem wykształciły się warstwy wyspecjalizowanych rzemieślników i kupców. Każde państewko zapewniało edukację wojskową młodzieży w tzw. domach odwagi (tähumda), podobne ośrodki od II w. n.e. zakładali też bogaci kupcy. Młodzi wojownicy uczestniczyli w szamańskich procesjach i rytuałach, a także przechodzili dość krwawą inicjację ntebba, polegającą na zabraniu spod nóg uzbrojonego konkurenta czerwonego szala symbolizującego gotowość do walki. Rozwój handlu i kontaktów dyplomatycznych sprzyjał wymianie idei i innowacji. Ciekawym sposobem na zawieranie pokoju przez niektóre państwa były traktaty "stypendialne" - świeżych absolwentów domów odwagi wysyłano do akademii w sąsiednim kraju, by pełnił rolę zakładników mających zapewnić pokój. Przy okazji jednak młodzież z różnych państw poznawała nowe zwyczaje, idee i taktyki, a zarazem często była elementem infiltrującym rywala. Uważa się, że do II w. n.e. państewka taenijskie nie przekraczały wielkością maksymalnie 20 km², co zaczęło się zmieniać w wyniku konsolidacji silniejszych państw. Pierwsze napisy kultowe powstają na ścianach i posągach chramów od II w. p.n.e., zaś pierwsze użycie pisma obrazkowego (potem piktograficznego) datuje się na początek V w. n.e. Od VIII w.. pismo piktograficzne zamienia się w pismo w rodzaju abugidy, by w XI w. stać się pismem alfabetycznym.
Pierwszym, choć nie najważniejszym mocarstwem regionalnym, było państwo Lappa, będące raczej czymś w rodzaju ligi, czy rzeszy (ubaal). Władzę nad nim od V w. n.e. sprawowali władcy o tytule nakammaad (arcykról), których rola od VII w. została przez możnych ograniczona do reprezentacyjnej. Faktyczną władzę przejęły doradcze do tej pory zgromadzenie wodzów (taramtëkiy) i rada kapłanów (huhaasut), na których czele stali komisarze (intiita). Intiita Rady Kapłanów, mahnavaa, był najwyższym szamanem wyłanianym demokratycznie spośród czternastu szamanów ligi. Intiita Zgromadzenia natomiast był wybierany spośród zasłużonych w danym roku dowódców, rotacyjnie zmieniających się na stanowisku co 2 lata. Obie instytucje nie rywalizowały ze sobą z powodu swych kompetencji, gdyż wodzowie zajmowali się armią i administracją, zaś kapłani organizacją sieci chramów, sądownictwem, a także delegowali przedstawicieli handlowych i agentów ds. nieruchomości. Byli też największymi pożyczkobiorcami od kupiectwa. Problem pojawiał się, gdy oba gremia nie były zgodne co do wspólnego podziału łupów wojennych, czy np.rozstrzygnięcia przetargów co do budowy świątyni bóstw wojny. Jeśli wyrocznia bowiem mówiła, że wodzów czeka zwycięstwo w bitwie, mahnavaa osobiście składał w głównym domu odwagi dary ze złota i srebra, zaś w przypadku klęski odbierał je za sprzeniewierzenie się woli bóstw. Czasem jednak ambitni wodzowie konfiskowali dary, niekiedy też nie mieli zamiaru dzielić się nimi z kapłanami. Prowadziło to do licznych konfliktów, a nawet dwóch wojen domowych, w wyniku których do X wieku ustabilizował się podział na państewka kapłańskie i wodzowskie. Od VIII w. co ambitniejsi wodzowie przyjmowali tytuły królów (naaga), tytuł kammas zaś zmienił swe znaczenie i przysługiwał już dowódcom niższych rang, a także kapłanom ważnych chramów. Od X w. w wyniku powstań rolników- dzierżawców i pomniejszych feudałów wiele państw odpada z ligi, lub łączy się w unie personalne z większymi podmiotami spoza Lappy i w efekcie rzesza pogrąża się w powolnym chaosie. Następuje stopniowy upadek stanu kapłańskiego w wyniku zubożenia spowodowanego zahamowaniem napływu danin z wyzwolonego od ligi wschodniego wybrzeża i stopniowego upadku autorytetu szamańskiego.
Upadek Lappy i ustanowienie cesarstwa
W 1015 r. król miasta Kalpaar, Uva V (985-1061) ogłasza się królem całej krainy Maaf, by w 5 lat później podbić większość zachodnich państewek ligi lappańskiej i żądać równego marionetkowemu arcykrólowi tytułu saaryäna (rozjemcy) Ligi. Gdy zgromadzenie stołecznych urzędników się na to godzi, Uva ogłasza się opiekunem młodocianego arcykróla Vtabary XI Nunkäna, zaś w 1024 r. zastępuje go jego bratem, Labadem. W wyniku niezwoływania posiedzeń i wrogich stosunków między sobą, przedstawiciele państw kapłańskich i wodzowskich od 951 r. nie zwoływali posiedzeń zarówno wspólnych, jak i oddzielnych swych organów, co wykorzystał Uva, zawieszając je. W 1035 r. wykorzystał bunt w lokalnych królestwach i przyłączył je do swej domeny, a w 1039 r. nadał synom tytuły królewskie. Popierał rozwój kopalń i portów, rozwijał miasta, wznosił mury obronne. Pełnię władzy objął dopiero jego drugi syn Yataasa ( 1018-1079), na którego korzyść Uva I abdykował w 1054 r., pozostając wpływową postacią.
I Cesarstwo Taenu (1067-1405/1417)
Yataasa przyjął tytuł zwierzchniego króla Zachodniej Lappy, a po wyczerpującej wojnie z królem Nunaairy, Ihaalem IV, podbił jego Ligę Różaną w 1060 r., a w 1064 r. w wyniku rzekomej realizacji proroctwa zdetronizował arcykróla Baavikibada II z Lappy, likwidując ubaal Lappy. W 1062 r. rozprawił się z buntem rodów i części kapłanów, likwidując archaiczne rady wojowników i kapłanów, a następnie podbił większość państw Taenu do 1067 r., gdy zebranie wieców rodowych ogłosiło go cesarzem (inähälinuu) Taenu jako Uva II. Pośmiertnie tytuł cesarski w 1074 r. otrzymał też jego ojciec jako Uva I. Resztę rządów poświęcił na reformy administracyjne i religijne, być może planował abdykację,lecz w 1079 r. nagle zmarł i po koronacji Uvy III (1039-1099) państwem wstrząsnęła seria wojen domowych, które monarcha opanował dzięki generałowi Sālaakitibu, który zdobył duże wpływy na dworze. Za jego rządów na obszar Taenu dotarły pierwsze misje chrześcijańskie. Jego władzę obaliła siostrzenica Uvy III, Yuika Siheeni (1066-1129) która w 1092 r. ogłosiła się regentką, a w 1100 r. cesarzową. Przeprowadziła reformę monetarną, i zlikwidowała opozycję rodową. Jej następcą był wnuk, Uva IV (1112-1133), który przyjął na dwór misjonarzy i w tradycji hagiograficznej został zabity przez dworzan za próbę chrztu,lecz najpewniej raczej chodziło o próby manipulacji przy sukcesji. Tron objął bowiem jego przyrodni brat, Sinaati Kinaa (1115-1144), który w 1139 r. przyjął najpewniej chrzest. Założył pierwszy uniwersytet w 1141 r. Po śmierci w epidemii nastąpiła fala prześladowań, a następnie szereg wojen rodowych. Sytuację ustabilizował chrześcijanin, książę Naanasa (1119-1210) , o chrzcielnym imieniu Puulu, którego w 1150 r. możni wybrali cesarzem. Przyjął imię Uva-Puuli, zmienione z biegiem czasu w Vapul, dziś czczony jako lokalny święty i prorok w tradycji ludowej. Po abdykacji w 1201 r. sędziwy cesarz udał się do klasztoru, a jego wnuk i następca Uva-Maatu (1170-1243) ogłosił chrześcijaństwo religią państwową. Próbował wprowadzić dziedziczność tronu, lecz zrezygnował wobec ostrego oporu wciąż wielu pogańskich rodów. Zaciekle zwalczał herezje np. laaisanizm, głoszący, iż trzy osoby Boskie to oddzielne byty pozostające w unii. Popierał budowę klasztorów i kościołów, prowadził ekspansję na północy. Jego córka Yuika II Imii (1193-1278) zakazała kultu pogańskiego, lecz prawo nie było egzekwowane dopóty, dopóki nie łączono z tym np zdrady państwa. Zredukowała prawo gruntowe, popierała kolonizację i wprowadzanie nowych upraw. Wówczas żeglarze z Taenu rozpoczęli trwałą wymianę z Ogistią, założyła też pierwszy bank. Jej bratanek Uva VI ( 1220-1290) nie uporał się z najazdami ludów Kosani z północy, prowadził wojnę z biskupem Taairi Maariki, zakończoną układem w Tainituuvie w 1288 r. Uva VII (1270-1318) odbudował obecność taenijską na północy kosztem dużych koncesji na rzecz rodów na tych obszarach. Powstawały tam nowoczesne miasta i latyfundia, a nowe uprawy i innowacje rolne dały przewagę lokalnej szlachcie. Zginął w trakcie polowania, a jego syn Puulu Yuhannas (1300-1339) lekceważył zasady chrześcijańskie, zmienił imię na pogańskie Livtaram, parał się astrologią, przebywał w młodości u pół-nomadzkiego klanu Hahavi, z którego wywiódł gwardzistów. Wdrożył reformy gospodarcze, np. znosząc szlacheckie monopole na sól i kruszce, lecz opozycja rodowa zabiła go w spisku pałacowym pod przewodnictwem biskupa Taamy Nunahaavy. Jego siostrzeniec, syn księżnej Teinäi został cesarzem Uva-Puulu II (1321-1355). Władzę biskupa podważyło część możnych,a niektórzy poparli Livtamara Samozwańca, który twierdził, że przeżył zamach. Rozpoczęła się " wojna czterech tronów" (1346-1370), gdzie różne rody popierały różnych uzurpatorów. W 1369 r. w wyniku mediacji Kościoła doszło do kompromisu i w 1370 r. cesarzem wybrano Ulkaasa I(1329-1375) zaś w każdej z marchii (gimeei) rezydowało po czterech królów (māssiti). Jeden z nich, Siimo Ahaawti w 1374 r. ogłosił suwerenność i zaatakował ziemie brata. Ulkaas zmarł w wyniku rany bitewnej, a Siimo został cesarzem na kilka lat. Chaos wykorzystało bogate królestwo Timabu z Koalany, którego władca ogłosił syna, Bamuoki (tn. Bamuuki) królem Nowej Lappy w 1390 r. Wkrótce taenijscy możni z rodów Havilari, Kinäseeri i Puunö ogłosili się cesarzami,a część namiestników królami. Dawna dynastia Uvaaili ( Uvaidów, Kalpaarydów) ograniczała się do dawnej stolicy w Taakatuuva, wciąż nosząc nic nie znaczący tytuł cesarski i będąc, o ironio, od 1400 r. wasalami Nowej Lappy. Państwo szybko upadło przez zamach na Bamuokiego rękoma bratanka Hitaty, który otrzymał wsparcie części rdzennych rodów i cesarza z rodu Havilari, Yusuuppi. Hitata nauczył się zwyczajów taenijskich i porzucił manicheizm na rzecz katolicyzmu. Havilari oddał mu tytuł w 1405 r., a w 1409 r. możni ogłosili go cesarzem. Wciąż noszący tytuł cesarski Uvaidowie zebrali w osobie księcia Sämeela niechętnych arystokratów i zaatakowali ród Havilari. Po klęsce ojca księcia, "cesarza" Hitata umieścił w klasztorze, a Sämeel zbiegł na zachodnie kresy, gdzie założył konkurencyjne cesarstwo.
Dynastia Yäluunimidów ( 1409-1677)
Hitata w 1415 r. jako imię tronowe przyjął to chrzcielne, Yäluunim. Zakazał pobratymcom mówienia w języku tima, ustanowił nowy kodeks praw i potwierdził elekcyjność tronu. Do 1428 r. podporządkował cały Taen, zachował tolerancję dla innych wyznań chrześcijańskich, zwoływał też obrady parlamentu z udziałem możnych, mieszczan i przestawicieli Kościołów. Zapewne zmarł w wyniku puchliny wodnej w 1434 r., a szef gwardii cesarskiej na rozkaz gubernatora Kaasipi z rodu Kinäseeri zabił całą linię dynastyczną, a na tronie zasiadł Uva-Yäluunim, syn kuzyna Hitaty, będący marionetką Kaasipi Kinäseeri i biskupa Taamy z Enevekki. W 1440 r. Ulkaas Puulu, książę wychowujący się pod pieczą biskupa Paalimy z Taakatuvy, obalił duumwirat i został cesarzem jako Yäluunim II (1422-1485). Odbudował Enevekkę i uczynił ją stolicą, zreformował szkolnictwo, wprowadził przywileje podatkowe dla kupców z Ogistii, sfinansował morską wyprawę Yusippy z Saanily do Kahito w 1470, co zaczyna okres wypraw morskich. Prowadził wojnę podjazdową z Zachodnimi Uvaidami, zakończoną wzajemnym uznaniem w 1475 r. W 1464 r. zrównał w prawach autochtonów i Timajczyków, do połowy XVI w. niemal w całości ztaenizowanych. Tron po nim objęła córka, Emma I ( 1449-1520), mecenaska kultury, która na dwór zaprosiła wielu słynnych wynalazców, poetów i malarzy. W 1510 r. ustanowiła Konstytucję " wyduszaną", zwaną tak z racji odciskania sygnetów herbowych na pieczęciach przez zgromadzonych. Gwarantowała w niej wolność miastom, systematyczne znoszenie pańszczyzny i tworzenie funduszy cesarskich dla poszkodowanych prowincji. Jeszcze dalej poszedł jej bratanek Sikkari Yuhannas (1475-1541), który wprowadził specjalne podatki dla wielkich rodów i próbował tworzyć dworskie folwarki konkurencyjne wobec wpływów majątków szlacheckich. Próba rozliczenia korupcji i jednocześnie autorytarne rządy z rosnącymi wpływami kleru z południowych prowincji wywołały bunt " wyżynników" , gdzie dominowała wielka własność, trzecią siłą zaś były milicję miejskie, które wsparły biskupa Nuusiteppa i księcia Vamtasa Ulkaasa w walce o przywrócenie przywilejów. W bitwie pod Unütti siły dworskie przegrały z wo