| |||
Motto: Saikì gódu wāhen uti laūci (Wieczność wspaniałości Cesarza) | |||
[[Image:{{{położenie}}}|200px|Cesarstwo Higanii na mapie]] | |||
Język(i) urzędowy(e) | higański (Higān jēta) | ||
Stolica | Kūchyì | ||
Największe miasto | Kūchyì (22 mln mieszk.) | ||
Ustrój cesarz
|
monarchia parlamentarna, demokracja Hìamō | ||
Powierzchnia - całkowita - woda (%) |
493 000 km² km² 12% | ||
Populacja - 2016 - gęstość zal. |
93 500 000 241 osób/km² os./km² | ||
Waluta | múk (1 múk= 100 pì) (HGM )
| ||
Strefa czasowa - lato |
UTC UTC | ||
Strefa czasowa - lato |
UTC | ||
Powstanie cesarstwa (wg tradycji)- Intronizacja cesarza Daumó- 5 VII 833 r. p.n.e. Pārah Kègúg (Odrodzenie Niebiańskie) |
23 X 1132 r. | ||
Hymn państwowy | Kāwā Gemsó Koró ("Szczyt Twego panowania") | ||
Kod ISO | ISO 3166-2: HG | ||
Nr kierunkowy | +51
| ||
Etnonim - polski - lokalny |
Higańczycy Higān-sāwāi | ||
{{{przypis}}} |
Cesarstwo Higanii (hig.- Higān hēkkì)- państwo położone w południowej części Esakaru. Powierzchnia państwa wynosi 493 000 km². Higania to monarchia parlamentarna i demokracja. Rząd wybierany jest w wyborach powszechnych co 5 lat. Na czele państwa stoi cesarz, obecnie pełniący głównie funkcje reprezentacyjne. W kraju od 1969 r. panuje cesarz Hìamō.
Położenie[]
Kraj leży nad Morzem Szmaragdowym (Maoji- samú), wybrzeże higanijskie jest poprzecinane licznymi kanałami stworzonymi przez człowieka, jak i naturalnymi fiordami, występuje też wybrzeże klifowe i szkierowe. Z powodu licznych zatok wcinających się w wybrzeże i żłobiących skały przez tysiące lat, Higania może poszczycić się liczbą ponad 700 wysp. Państwo jest położone niemal w 1/3 na wyspach. Największe z nich to: Cheinok-sók, Ai-sók, Ashu-sók i Gāhi-sók. Na wyspie Shikiôk-sók znajduje się stolica cesarstwa- Kūchyì. Liczne wyspy, częstokroć słabo zaludnione, zwłaszcza na zachodzie, są bogate w grzyby i leśne owoce, istnieje też różnorodna fauna reprezentująca ssaki, gady, ptaki i płazy. Słynne są higańskie klify na zachodnim wybrzeżu, zwłaszcza w prowincji Hēgyū.
Na północ od wybrzeża znajduje się pas Nizin (suwaudaitó/ suwausām), na których w przeszłości popularna byłą uprawa zbóż i wypas bydła. Obecnie, w dobie rozwoju nowoczesnego przemysłu, z racji na dogodne warunki, powstaje tu najwięcej w całej Higanii nowoczesnych zakładów np. high-tech. To ten teren na przestrzeni dziejów stanowił zawsze obszar najbardziej zaciekłych walk wielkich rodów. Na północy kraju znajdują się wyżyny (hadaitó/ hasām) z dużą ilością lasów i jezior, np. sztucznie poszerzone kanałami jezioro Náciu, gdzie uprawia się powszechnie żeglarstwo, czy windsurfing. Na północnym zachodzie, w prowincjach Sūdoì i Hēzó, przy granicy z Królestwem Taozamii, leży płaskowyż Kaó. Liczne są tam jeziorka wytopiskowe i morenowe i lasy mieszane z przewagą brzóz i wiązów.
Klimat[]
W wybrzeżnej części kraju panuje klimat podzwrotnikowy morski z licznymi monsunami. Latem temperatura oscyluje w granicach 22-24°C, zaś zimą- 17-19 °C, wybrzeże cechuje się licznymi opadami. W pasie Nizin dominuje klimat podzwrotnikowy pośredni, z enklawami klimatu umiarkowanego. Opady są nieco rzadsze, niż na wybrzeżu, choć też częste, temperatury wahają się od 21-23 °C latem do 14-16 °C zimą. Zdarzają się opady śniegu i gradu. Obszar Wyżyn zaś cechuje się klimatem umiarkowanym ciepłym, odmiany kontynentalnej przejściowej, w północno-wschodniej części kraju, a także na skraju północnych prowincji przechodzym w klimat umiarkowany ciepły typu kontynentalnego. Temperatury tu wynoszą średnio od 4 do 10 °C zimą do 23-27 °C latem. Częste są tu latem susze, zaś porą zimową zamiecie śnieżne, mniejsza amplituda opadów. Specyficznym mikroklimatem wykazuje się płaskowyż Kaó, stanowiący enklawę klimatu umiarkowanego ciepłego górskiego z elementami klimatu podzwrotnikowego pośredniego. Osłonięty przez pasmo Heganów ze strony północnej, zaś przez pagórkowatą Wyżynę Nuóli od południa, jest w pewnym sensie odizolowany od sąsiednich stepowych obszarów.
Fauna[]
Fauna Higanii wykazuje do pewnego stopnia zróżnicowanie regionalne.
Wyspy południowe: Na Kāganie i Surêi występuje niewiele endemicznych ssaków, a zaliczyć do nich można nietoperze, ryjówki i przedstawiciele rodziny Caviidae (krewni kapibar), a u wybrzeży delfiny, uchatki i manaty. Wyspa Saómi to siedlisko endemicznych nietoperzy, lotopałanek, wiewiórek oraz kanczyli. Na Wēyu zaś żyją rodzime nietoperze oraz wydry. Do gatunków zawleczonych przez człowieka należą koty, psy, świnie, myszy i chomiki, a także konie i osły. Najpewniej w pierwszych wiekach n.e. za sprawą ludzi na Wēyu trafiły również szakale i nutrie. Pod ochroną małpiatki alo i 5 zagrożonych gatunków oraz 2 gatunki lemurów. Na archipelagu Wēyu żyje wiele gatunków zagrożonego ptactwa, np. różnorodne odmiany zimorodków, dzięciołów, dudków, czapli, kaczek i mew, czy ptaków śpiewających oraz jastrzębiowate i sowy,a także typowe dla klimatu podzwrotnikowego ciepłego papugi i dzioborożce. Świat gadów reprezentują na Kāganie i Surêi aligatory, węże, w tym węże morskie i pytony, żółwie lądowe i morskie oraz legwany, gekony i bazyliszki. Na Wēyu natomiast silnie zróżnicowane są gatunki żółwi- każda wyspa ma swój gatunek- a także gekonów, kameleonów i karłowatych waranów. Węże reprezentują grzechotnikowate- żararaki, a także żmije właściwe. Na Kāganie i Surêi wśród płazów znaleźć można rzekotki, żaby, ropuchy, salamandry i traszki, zaś na Wēyu- rzekotki i endemiczne gatunki płazów z rzędu skrytoskrzelnych i syrenowatych. Świat ryb reprezentowany jest na archipelagu Wēyu przez rekiny, w tym 4 gatunki rekinów-młotów, płaszczki, raje, mureny, liczne okoniokształtne- babkowate, flądry, żmijogłowowate i barrakudowce oraz rzadcy przedstawiciele rodziny Kurtidae i igliczniowatych. Licznie występują tuńczyki i ptaszorowate. Wokół Kāgany i Surêi można napotkać 6 gatunków rekinów, aż 15 gatunków koników morskich, a także papugoryby, błazenki, manty i żaglicowate. Wśród bezkręgowców tych dwóch wysp na uwagę zasługują chronione gatunki straszyków, ważek, motyli z rodzin Sphingidae, Saturnidae, Papilionidae i Brassidae, chrząszcz- kruszczyc, biegaczowatych, jelonków i rohatyńców. Wsród pajęczaków wyróżnia się 18 gatunków ptaszników i 4 gatunki skorpionów. Liczne są kolonie krabów, zaś na rafach- rozgwiazd i koralowców. Na Wēyu zagrożone wyginięciem są kraby palmowe, liśćce i chrząszcze z nadrodziny Buprestoidea. Licznie reprezentowane są motyle, w tym Nypmphalidae i Uraniidae i chrząszcze Curculionidae. Ochronie podlegają pająki- skakunowate, prządki, ukośnikowate i Mysmenidae. Wśród bogatych raf żyją ośmiornice, mątwy, kraby, homary, langusty i kikutnice.
Pas południowo-zachodni: Największymi z ssaków żyjących na płd.-zach. wybrzeżu są yanathi z rodziny Hippopotamidae, obecnie krytycznie zagrożone (ok. 570 osobników w całej Higanii- 2020 r.). W lasach liściastych i borach żyją jelenie, sarny, daniele, lisy, szakale i liczne gatunki gryzoni i zajęczaków, a także bawoły namluo. Świat ptaków reprezentują czaple, pelikany, papugi, kolibry, drozdy, hoacyny i gołębie oraz gniazdujące na klifach alki tropikalne shutuklou. Spośród gadów występują kajmany, krokodyle morskie, żółwie lądowe i wodne, warany, scynki, gekony i 17 gatunków węży, zaś z 28 gatunków płazów: salamandry, traszki, rzekotki i żaby. Ich trwało na obfituje w liczne gatunki rekinów i płaszczek, okoniokształtnych i 5 rodzajów ryb latających. Z bezkręgowców wyróżnia się populacja chrząszczy Cetonidae i Curculionidae, ptaszników i skorpionów, Papilionidae, Heteroptera, Orthoptera oraz mątew i ośmiornic.
Ustrój[]
Higania to monarchia parlamentarna, z rządem wybieranym w powszechnych wyborach parlamentarnych co 5 lat. Na czele rządu stoi kanclerz powoływany przez cesarza. Cesarz będący symbolem państwowości oraz strzegący jedności i suwerenności kraju, pozostaje bezspornym symbolem jednoczącym wszystkich Higańczyków.
Parlament (Hōssadó) składa się z dwóch izb: wyższej, czyli Hanaróh (tłumaczonej przeważnie jako Izba Parów), w której skład wchodzą przedstawiciele arystokracji- wyższej (esèhhi) oraz średniej (kóhi) i drobnej szlachty (saióhi), a także przedstawicieli duchowieństwa, gubernatorów cesarskich (ds. terytoriów specjalnych- hētaikimó/ saicyihētaikimo) i kanclerzy dziedzicznych księstw koronnych( táhayakósó) : Sawaó, Kaiwaó, Bakici i Abāshii; oraz izby niższej (Gaiciróh), gdzie zasiadają posłowie (yubá) demokratycznie wybrani przez społeczeństwo. W izbie wyższej zasiada 300 deputowanych, zaś w niższej 240, co daje łączną ilość 540 parlamentarzystów. Pierwsze obrady parlamentu po wyborach zwołuje cesarz. Powoływany jest na nich gabinet (gaochin), w wypadku zaś niesformowania gabinetu monarcha daje kanclerzowi czas na jego sformowanie przez 3 tygodnie. Jeśli do tego czasu szef rządu nie utworzy gabinetu, cesarz zarządza nowe wybory. Szefem Rządu Jego Cesarskiej Mości ( kanclerzem - gaórah) jest Caóhi Keoraó z Ośrodka Ludowego. (2023)
Historia[]
Scena polityczna[]
Od czasów starożytnych władze na terenie państewek higańskich (mahó) sprawowali hórai, toczący między sobą nieustanne walki i próbujący powiększyć swe posiadłości. W wyniku reform rodu Lāsó, a potem wzrostu wpływu mieszczaństwa i kolejnych powstań chłopów wspieranych częstokroć przez obszarników, ustabilizował się na lata system polityczny Higanii. Ten ład zburzył dopiero najazd konfederacji ludów laughijskiich (Lâughi, hig. Lóhìi) w IX w. n.e. oraz imperium rewahijskiego (Raewwah, hig. Rewū) w II poł X w. na ziemie całego południowego Esakaru i podporządkowanie się nowym porządkom części możnych. Po licznych buntach ludowych i w wyniku rozkładu wewnętrznego imperium straciło kontrolę nad północnymi obszarami cesarstwa i upadło. Kolejne wieki to system powrotu do neofeudalnych metod rządzenia państwem oraz zapaść gospodarcza po krótkim okresie rozwoju, spowodowana dyskryminacją kupiectwa i ogólnie rzecz ujmując, mieszczaństwa. Na początku XVII w. narodził się ruch Wа̄nen (w wolnym tłumaczeniu " (cesarscy) słudzy światła", czy też "ludzie Cesarskiego Majestatu". Młoda elita drobnych i średnich rodów szlacheckich ponownie dała znać o sobie i chciała przejąć władzę w swe ręce. Wystąpili oni z programem ambitnych reform, w tym np. przywrócenia funkcjonowania kraju na podstawie m.in. Statutu z Waegì, lecz na odnowionych, idących z duchem czasu zasadach. Rozpoczęto trudne wdrażanie i umacnianie się systemu parlamentarnego opartego na oligarchii, a od XX w. w wyniku nowych, antyfeudalnych idei i nieudanych zamachów stanu, które skompromitowały murszejącą arystokrację, ale i osłabiły ważniejszą warstwę oligarchów i przemysłowców. Od lat 50-tych XX w. nastąpiła przebudowa kraju w myśl idei wolnościowych i demokratycznych.
Obecnie partie polityczne (seulá) funkcjonują wg ustawy z dnia 7 maja 1949 r. , która głosi "wolność zakładania partii i ugrupowań politycznych o dowolnej orientacji politycznej, chyba, że postulaty przez nie głoszone, symbole je reprezentujące, czy zasady członkowstwa, są niezgodne z prawem". Te ograniczenia reguluje dalsza treść ustawy.
Higańskie partie polityczne:[]
w Parlamencie Higanii (oficj. Higān-Sāwākkì- hishi/ pot. Higān-hōssadó)
Partia rządząca: Ośrodek Ludowy (Sāwāi Kìbān)- Hanaróh- 131 parów i 10 przedstawicieli cesarskich i kanclerzy księstw koronnych , Gaiciróh- 115 posłów;
Partie koalicyjne: Akcja Ludowo-Demokratyczna (Bói-sakyo-unā)- Hanaróh- brak, Gaiciróh- 5 posłów;
Unia Mieszczańsko-Rolnicza (Kìnhó-huáódā)- Hanaróh- 1 par; Gaiciróh-brak
Opozycja:
Rada Wolności i Demokracji (Sará lei Mecāi-hó)- Hanaróh- 59 parów 1 przedstawiciel cesarski, Gaiciróh- 51 posłów;
Wspólnota Dobra i Sprawiedliwości (Sōmu-cyiē-odó)- Hanaróh- 31 parów, Gaiciróh- 24 posłów
Liga Niebiańska (Pāseigó)- Hanaróh-15 parów, Gaiciróh- 15 posłów
Zrzeszenie Regionalno-Demokratyczne (Lēwu-menzó-rē)- Hanaróh- 7 parów, Gaiciróh-11 posłów
Partia Socjalna (Dēnkaì)- Hanaróh- 3 parów, Gaiciróh- 10 posłów
Kongres Lewicy Higanii (Higān-rēpu-kyásō)- Hanaróh- brak, Gaiciróh- 5 posłów
Posłowie niezrzeszeni: Hanaróh- 23 (43 łącznie z duchownymi), Gaiciróh- 4 posłów
Partie i ugrupowania pozaparlamentarne (Hōssadó-kamu/ Hōssadó-komikai):

Nazwa "Cesarstwo Higanii"-(Higān hēkkì) w piśmie higańskim- pierwsze dwa znaki to nazwa kraju, trzeci i czwarty, oznaczające kolejno "cesarz" lub "Jego Cesarska Mość" i "państwo","ustrój", dają razem: "cesarstwo".
Demografia[]
Język[]
Na terenie Higanii dominuje język higański (Higān jēta), jest to język urzędowy kraju. Według Narodowego Spisu Powszechnego (Sāsāwāi Kómdùh) z 2014 w tym języku mówi ok. 94% mieszkańców kraju. Często jednak w spisach lokalnych wlicza się użytkowników języków sulī i kāgmi oraz grupę języków wēyu z wysp Wēyu-jiúsók, które z reguły są uznawane za dialekty higańskiego, choć istnieją miedzy nimi, a higańskim znaczące różnice, przypuszcza sie nawet, ze w przypadku języków sulī i kāgmi, to one mogą być bliższe prahigańskiemu niż zmieniona, głównie przez wkład języków mianijskich, kontynentalna wersja higańskiego. W kraju mieszkają także użytkownicy tzw. językó (maó)kómi- pierwszych mieszkańców. Ludność autochtoniczna północnych obszarów kraju do dziś posługuje się językami mianijskimi, a także, na wschodnim wybrzeżu, seē, gau i ripī. Ponadto mieszka niewielka populacja użytkowników osō (j.hig.- wuzó), kilungijskiego i tamnijskich. Łączny procent języków nie-higańskich (wyjąwszy należące do higańskiej grupy językowej) łacznie wynosi, zależnie od szacunku, od 5 do 2,5%
Język higański może się poszczycić historią liczącą blisko 3500 lat, to wtedy zaczęły kształtować sie pierwsze dialekty higańskie, głównie na Centralnym Wybrzeżu i części Wyżyn. Jednoczenie ziem higańskich pod władzą cesarza sprzyjało unifikacji językowej- nowa mowa szybko wypierała dawne dialekty, głównie w stolicach, gdzie w urzędach tolerowano tylko język urzędowy, oparty na dialekcie z okolic dawnej stolicy, Ladōi, a więc dialektu sagō.
Tworzona od zamierzchłych czasów bogata literatura higańska sprzyjała promocji języka urzędowego, choć wiele tzw. wierszy nánaka- krótkich utworów opisujących przyrodę i życie na wsi, układanych przez lokalnych, niezależnych twórców, było tworzonych w regionalnych dialektach. Często czerpały one z języków maókómi, czyli w głębi kraju i na wschodzie głównie mianijskich, a na wybrzeżu wypartych najwcześniej języków ripei (ripī) i tzw. Morza Południowego. Ponadto wiele terminów w zachodnich prowincjach, zwłaszcza na określenie narzędzi, zawodów, czy nazw osad, zapożyczano słowa pochodzenia tamnijskiego, a od ok. V w. n.e. także i osońskiego, więc głównie kilungijskiego, z racji handlu i kontaktów z osadnikami osońskimi i tamnijskimi autochtonami.
Z racji swego homofonicznego charakteru pismo higańskie, oparte na znakach klinowych, rozwiązało ów problem poprzez graficzne przedstawienie danego pojęcia, myśli, czy przedmiotu w postaci obrazka. W podobny sposób możemy prześledzić dzieje znaków chińskich, egipskich hieroglifów, czy sumeryjskiego pisma klinowego. Na przestrzeni dziejów oraz dzieki licznym reformom pisma, jak w III w. n.e, VII i XII, znaki stawały się łatwiej rozróżnialne. Znaki w gruncie rzeczy składają się z połączenia bardzo licznej, choć określonej liczby kresek (dói), na których oparty jest każdy znak i które łatwo można zapisać rylcem, pędzlem, czy dziś, długopisem. Niektóre znaki symbolizujące złożone pojęcia, czy procesy, powstały przez połączenie dwóch znaków, wkompowania jednego lub kilku w jeden, możliwe jest też połaczenie ich za pomocą poziomej kreski, tzw. łącznika (wánai).

Mapa językowa Higanii
Ewolucja znaków higańskich na przestrzeni dziejów.
Religia[]
Narodową, rdzenną religią wyznawaną przez Higańczyków jest kácya, zwana też risē (zależnie od czytania), w którą wierzy obecnie niespełna 15-25 % mieszkańców Higanii, ale w ostatnim spisie powszechnym z 2014 r. wiarę zadeklarowało 74 % obywateli. Kácya się na uznawaniu za bóstwa (ūbi) otaczającej nas natury, przedmiotów, czy konkretnych osób i władców, co ma odzwierciedlenie w higańskim kultu cesarza jako potomka bogów. Według kacjanistów wszystko nosi w sobie pierwiastek boski (zaô) i dzięki niemu może z błogosławieństwem bóstw tworzyć wspólnie świat duchowy (kān), będący odbiciem Niebios na ziemi. Higańczycy czczą ciała niebieskie- Słońce, księżyc, gwiazdy i komety, uważając je za boskich posłańców, rośliny, zwierzęta, wodę i ziemię. To echa dawnej, szamanistycznej formy wierzeń. Powszechnym kultem czci się także duchy przodków, w tym przodków cesarzy (wābó) i rodziny (sekobó/sekomuà). Popularna jest wiara w demony (óchimi) i duchy lasu (muióchi), czy strażników domu (dêóchimi/juná). Najważniejszymi świątyniami są: stołeczne Amoke i Kisó, a także mniejsza Hâsó oraz Dódo w prowincji Akìru w mieście Nìgai , Sei w Sagō i Chyúmin'ê w Amajó w prow. Shúk.
Drugą co do popularności religią jest toboizm (hig. Shihânwāyó/ Gaóliwāyó, dosł. "wielki, niebiański chram"), które wyznaje 21 % społeczeństwa, więc ok. 19,7 mln osób. Przybyło tu najprawdopodobniej w I poł. VI w. za sprawą misjonarzy orokijskich i pustelników tamnijskich. Najważniejsze odłamy to Wielki Kościół Ducha Higanii (Higān-kemó Hân Shiwāyó), osoński katolicyzm, Kościół kilungijski, wspolnoty sanagamijskie, kandanijskie, kurumijskie i dahenijskie, toboizm orokijski, tammijski- zwłaszcza taozański i różne lokalne odłamy. Największą w świątynią toboistyczną w kraju jest katedra Minrì Kuē Kānshihânwāyó w Kūchyì należąca do Wielkiego Kościoła Ducha Higanii, ponadto istnieją liczne sanktuaria i obiekty kultu będące miejscem licznych pielgrzymek higańskich i zagranicznych toboistów.
W Higanii inne wyznania, jak szamanizm ( isèn- 87 000 wiernych), skupiający zarówno Higańczyków i mniejszości narodowe, czy religie morza popularne na całym płd. wybrzeżu Esakaru (65 430 wiernych) oraz inne kulty lokalne, asaō z Królestwa Chan' ō, a także narodowe religie Lubijczyków, Sangamijczyków, czy Dahenijczyków (łącznie 28 000), są już raczej niszowe i nie odgrywają znaczącej roli w życiu religijnym kraju. Wszystkie jednak są objęte opieką rządowe wg ustaw gwarantujących wolność religijną z 1897, 1915 i 1967 r. Obecnie rola religii w życiu publicznym spada, sama kácya jest jednak wciąż religią narodową i kultywowaną przez dom cesarski, wielu urzędników i prominentnych działaczy i łączy Higańczyków, dając im poczucie narodowej jedności i dumy.
Społeczeństwo[]
Higańczycy są z natury narodem pokojowym, związanym z lokalną przyrodą i tradycją, wierni ideałom antycznych filozofii i swej religii- kácyi. Zachowuje się wiele z tradycji rodzimej religii, nawet jeśli się jest wyznania chrześcijańskiego, czy niewierzącym- zwłaszcza rytuał zaślubin i obrzędy pogrzebowe. Społeczeństwo higańskie oparło się w większości, nie licząc rzecz jasna wielkich metropolii, a zwłaszcza Kūchyì, trendom globalizacji i konsumpcjonizmu. Popularne są w kraju rodzinne wycieczki na wieś i do okolicznych lasów, zwłaszcza na północ kraju, która od początku XXI w. przeżywa swoisty renesans turystyczny. Żywy jest szacunek do historii, słowa pisanego, narodowych poematów i kronik. Higańczyk to jednostka służąca narodowi, nigdy odwrotnie i u wielu ludzi żadne antyczne i współczesnie idee nie zmieniły takiego myślenia. Oczywiście, świetnie zauważalny jest także kult panującego cesarza, a także przodków Domu Cesarskiego oraz wielkich reformatorów, uczonych, kanclerzy i filozofów. Całe higańskie społeczeństwo powiązane jest ze sobą nieformalną siecią powiązań, wywodzącą się jeszcze z czasów feudalnych, zwaną tódami- dosł. "system pokłonów" od gestu czynionego przez wasali wobec seniorów. Przejawia się to np. w do dziś trwającej nieufności środowisk finansjery, w średniej wielkości miejscowościach wciąż wywodzącej się z dawnej elity mieszczańskiej, do tradycyjnych środowisk robotniczych i małomieszczańskich. Strukturę społeczną kraju zmienia obecnie, choć niewielka, to regularna imigracja mieszkańców krajów uboższych płd. Esakaru, jak Senagamii, czy płd. Kandanii, a także napływ inwestorów z krajów osońskich- Kilungii, Karenii, Laudonii i Osonii oraz Rodanii, Haobanii, Orokii, Chan'ō, Taozanii i Amuzonii. Trwa także migracja wielu młodych Higańczyków , np. do Amuzonii, oferującej tańsze studia i równie dobrze co w Higanii płatną pracę, np. w zakładach high-tech, elektrowniach wodnych, czy przy renowacji zabytków tamtejszej kultury. Jednocześnie kolejne rządy starają się zachęcić Higańczyków do pozostania w kraju i zwiększenia się przyrostu naturalnego, powoli w ostatnich latach malejącego.
Narodowości[]
Większość ludności Higanii stanowią Higańczycy (96%), w tym mieszkańcy wysp Kāgany i Surêi oraz Wēyu-jiúsók, blisko spokrewnieni z kontynentalnymi mieszkańcami kraju, należący do tej samej rodziny językowej. Narodowość tytularna to przedstawiciele rasy mongoloidalnej. W wyniku wielowiekowej koegzystencji z ludami mianijskimi, na wschodzie i północy kraju wielu ludzi posiada nieco ciemniejszy odcień skóry, zaś na zachodzie w wyniku wpływu ludów tamnijskich i osonijskich nieco mniej rozwiniętą tzw. fałdę mongolską, a czasem jej brak oraz nierzadko falowane lub kręcone włosy. Mniejszości etniczne to stanowiące 2,2 % (2014 r.) "ludy Morza Szmaragdowego": Koe, Mī i Ripijczycy. 1,2 % to narodowa mniejszość taozamijska i pomniejsze ludy i narodowości pochodzenia tamnijskiego, 0, 3% stanowią obecne w Higanii narodowości Osō, głównie Kilungijczycy (0,2 %), Osonijczycy (0,08%), Kareńczycy (0,01%) i inni (0,01%, głównie Laudończycy i Niputyjczycy). Reszta, 0,3 % to przeważnie ludy mianijskie, a także mniejszości z sąsiednich krajów leżących nad Morzem Szmaragdowym, jak ludy Kimmā (hig. Gaibó) oraz Mé (Nou) i Kege pochodzenia naukenijskiego. Ponadto w kraju mieszka wzrastająca już ilość nielegalnie zatrudnionych imigrantów, jak Kandanijczycy, kandanijskie mniejszości narodowe i Sanagamijczycy z płd. wsch. Esakaru, a także Lubijczycy, Kerejczycy, Kurumijczycy i Dahenijczycy. Administracja skutecznie walczy ze zjawiskiem powstawania gett na przedmieściach stolic, lecz brak rejestracji i zakwaterowania oraz wysoka przestępczość wpływają na złą opinię tych imigrantów ekonomicznych wśród higańskiego społeczeństwa. Wszystkie mniejszości narodowe i etniczne mają zagwarantowaną swobodę rozwoju i kultywowania tradycji, języka i wiary na podstawie kilku artykułów Konstytucji i dokumentów wydanych na przestrzeni wieków.
Gospodarka[]
Profil gospodarczy[]
Krajowa ekonomia jest zróżnicowana w zależności od regionu, na co składają się takie czynniki, jak uksztaltowanie terenu, zagęszczenie populacji, położenie bliski cieków i zbiorników wodnych, czy wzniesień, a także warunki klimatyczne, historyczne, kulturowe i społeczne. Można wyróżnić pięć stref gospodarczych państwa: Wybrzeże i Morze Środkowe, Wybrzeże Wschodnie, Pas Nizin Zachodnich, Sznur Zachodni oraz Obszar Północno-Wschodni. Niekiedy badacze wyróżniają także kolejno Kāganę i Surêi oraz archipelag Wēyu jako odrębne sfery gospodarcze. Tradycyjnie południowa i południowo-wschodnia część kraju jest lepiej rozwinięta od zachodnich i północnych prowincji.

Logo Narodowego Systemu Regulacji Rynkowej
Gwałtowny i stały wzrost ekonomii higańskiej rozpoczął się w latach 50-tych XX wieku, kiedy rząd postawił na reformy systemy bankowego i polityki inwestycyjnej. Zaczęto przykładać większą wagę do innowacji, tworząc instytuty badawcze, popierać wynalazczość i rodzime nowoczesne przedsiębiorstwa oraz importując technologię. W celu zwalczenia bezrobocia stworzono w uboższych rejonach strefy ekonomiczne przyciągające inwestorów krajowych i zagranicznych, stworzono wewnętrzny system pożyczkowy, dając ważną pozycję dla wiodących koncernów w ściąganiu kapitału i alokacji materiałów. Ograniczono możliwość zapożyczania się za granicą, stworzono wewnętrzny obieg kredytów i funduszy, jednocześnie tworząc obszary transgranicznego handlu i inweestycji i nabywając zagraniczną walutę. Rząd od 1964 r. prowadzi Narodowy System Regulacji Rynkowej, który zapewnia płynność działania rynku i kontroluje zdecentralizowane w 1961 r. giełdy. Ustala hierarchię przedsiębiorstw i ich zadania, udziela wskazówek rozwojowych, jednocześnie pozostaje poza kontrolą ministra finansów, a jedynie pod nadzorem kanclerza i Urzędu Podatków. Jest on pewnego rodzaju konsorcjum równoważących się korporacji, wewnątrz którego panuje rywalizacja, ale które zawierają lokalne i czasowe sojusze. Wielokrotnie próbowano zreformować, lub znieść ten system, lecz ostatecznie żaden rząd do tego nie doprowadził. Kolejnym elementem reform było ścisłe ustalenie kursu higańskiego waluty do najmocniejszego w 1959 r. pieniądza kilungijskiego- 500 HGM: KRU( ūrghuk ), co zniesiono w 1998 r. Wypuszczane przez Bank Higański obligacje finansowały inwestycje państwowe, a na czele spółek państwowych postawiono fachowych menadżerów-ekonomistów, lokujących środki w najzyskowniejsze sektory i wspomagający słabsze przez tworzenie funduszy pomocowych. Państwo miało wiodący wpływ w prywatyzacji kolei i autostrad, stając się w postaci agend rządowych i NSRR kluczowym udziałowcem, większość finansowania jednocześnie oddając sojuszniczym korporacjom. Promowano inwestycje typu brownfield, rewitalizowano nieużywane fabryki i komplesy przemysłowe. W 1961 i 1988 r. weszły w życie ważne ustawy o decentracji nieruchomości i ziemi, zakazujące praktyki skupowania ponad 2/3 rodzimego majątku prywatnego albo publicznego w danym powiecie, by sprzedać go w ręce zagranicznych udziałowców. W 1985 r. wprowadzono prawo o zabezpieczeniach na wypadek suszy, a w 1980 r. zaczęto wdrażać programy ochrony pasterstwa, wyrobów produktów regionalnych i tworzenia farm wiatrowych oraz algowych w celu aktywizacji i polepszenia aprowizacji oraz zaopatrzenia w energię biedniejszych obszarów.
Zapewniono wsparcie dla rolnictwa w postaci funduszy gwarancyjnych, przekształcając 70% spółek rolniczych w większe jednostki mieszane, oferujące usługi handlowe i turystyczne, zapewniające pracę wielu bezrobotnym, inwestując w infrastrukturę przeciwpowodziową i tworząc centra skupu i centra nasion. Rozwijano i inwestowano szczególnie w przemysł lekki, high-tech i usługi. Od 1970 r. wskaźnik wzrostu gospodarczego wynosił 5%, w 1976 r. 7%, a w 1984 r. 9%. W 1990r. wyniósł 11,5%, by obniżyć się w kolejnych latach. Na początku XXI wieku kraj postawił na zwiększenie nakładów na budownictwo mieszkaniowe, przemysł armatorski, technologii rolnych i chemiczny, zdecydowano się na zwiększenie interwencji na rynku deweloperskim i w sektorze bankowym. Zmniejszono podatki na energię, ustalając ich najwyższą kwotę, dołączono Fundusz Gazowy do NSRR w celu ochrony interesów konsumentów higańskich w sporze z Naukenią i Taozanią. Rząd usztywnił politykę celną, zwiększając cła na produkty high-tech z Lubii, czy Rodanii, rozwijano sektor atomowy i energii wodnej. Dynamicznie rozwijały się filie wielkich firm na północnych wyżynach, korzystające z umowy o wolnym handlu z Kandanią w 2008 r. W 2014 r. wprowadzono nowe zasady zwane "żelaznymi ramami" (chilkuoi), polegające na powiązaniu ewentualności uchwalania budżetu z deficytem z wynikami giełdy i firm NSRR na rynku międzynarodowym, gwarantowanej minimalnej wypłacie godzinowej, uproszczeniu procedur rozliczenia się z Urzędem Funduszowym przez osoby prawne i fizyczne, a także wzmocnieniu socjalnego charakteru państwowego rynku mieszkaniowego. W 2017 r. zmieniono te zasady, zezwalając na prywatyzację rynku mieszkaniowego i autonomię decyzji co do minimalnej wypłaty i gwarantowanych funduszy ubezpieczeniowych w zależności od daego sektora gospodarki kontrolowanego przez dany sektor NSRR. W 2019 r. i 2021 r jednocześnie zwiększono kontrolę państwa nad NSRR i uwolniono po raz pierwszy z jego jurysdykcji przedsiębiorstwa handlu morskiego i część firm high-tech, co obyło się nie bez zarówno kontrowersji związanych z obawami o socjalne zabezpieczenie pracowników, jak i z drugiej strony, o poradzenie sobie przedsiębiorców z prężnymi inwestorami z rozwijających się gospodarek zachodniej i północnej połaci kontynentu, jak Kurumii i Lubii. W 2020 r. rząd wprowadził taryfy ochronne na produkty higańskie ważne strategicznie, jak surowce mineralne, czy drewno, w porozumieniu z państwami Południowoesakarskiej Wspólnoty Gospodarczej. Po serii protestów i skandali finansowych w latach 2018-2021 opozycyjna Rada Wolności i Demokracji ogłosiła plan częściowej prywatyzacji NSRR po wygraniu wyborów, a także odbudowę zdrowej polityki socjalnej w postaci mieszaneg udziału państwa i rynku.
Podział administracyjny[]

Podział administracyjny Higanii
Higania jest podzielona na prowincje (gaì), te z kolei podzielone są na powiaty (sām), w prowincjach Sâfu i Cibān tradycyjnie określane jako lewu, zaś w Yōsógō, Lóhi i Kiricyā- reu lub gau. Urzędnikiem reprezentującym rząd w prowincji jest gubernator/prefekt (kirahzán, daw. gaohóshihō, gaogāngaìi/zán. Na czele powiatu stoi zaś starosta, zwany kusāmhō. Odpowiedzialny jest on za sprawy podatkowe, utrzymywanie formacji powiatowych, tj. policji, straży miejskiej, drogowej i służb ratowniczych, za przeznaczanie funduszy na utrzymanie środków komunikacji miejskiej i zabytków. Odpowiedzialność za policję, fundusze przeznaczone na turystykę, służbę zdrowia i funkcjonowanie urzędów spoczywa na prefekturze (prefekcie i jego urzędnikach) odpowiadających przed rządem centralnym. Prócz zwykłych prowincji, istnieje także Specjalny Region Administracyjny Wysp Kāgana i Surêi (hig. Kāgana we Surêi Lóchúshó), kāgmi (Kāk(u)mi é Súri Bucoishì), sulī (Kākāma bu Sulī Rucaisí). Na czele Terytorium nie stoi gubernator prowincji, lecz specjalny wysłannik cesarza - gubernator cesarski (hig. kāwāshihō), j. kāgmi -(gābúzēbu), j.sulī - (kābusíbu), tj. dosłownie "wysłannik/komisarz Jego Cesarskiej Mości. Obie wyspy posiadają autonomiczne parlamenty regionalne. Natomiast na wyspach Wēyu-jiúsók istnieje urząd komisarza ds. Wysp (jiúsók-kómimzán), reprezentujący w zgromadzeniu prowincjonalnym prowincji Sâfu interesy mieszkańców Wysp. Na większości wysp Wēyu powiaty noszą tradycyjną nazwę, wywodzącą się jeszcze z czasów królestw feudalnych, ánu/umu/ómu lub, na wyspie Kôso, sŏ (por. hig. sām). Na samym archipelagu 13 maja 2018 r. odbyło się referendum, w którym mieszkańcy mieli się opowiedzieć za tym, czy chcą,by archipelag był dalej częścią prowincji Sâfu, czy też oddzielną prowincją. Wedle wstępnych wyników z wieczora tegoż dnia i popołudnia 14 maja 61% mieszkańców zagłosowało za pozostaniem w prowincji Sâfu. Jeśli większość zdecydowałaby o wybraniu tej drugiej,nowa prowincja powstałaby do wiosny 2020 r. 17 maja ogłoszono oficjalne wyniki, zgodnie z którymi za pozostaniem wysp w składzie Sâfu głosowało 60,7% uczestników referendum.
Miejscowości dzieli się na pięć podstawowych rodzajów : stołeczne (gānkìn)- jedynie Kūchyì, prowincjonalne (stolice prowincji)- gaìkìn/ gaìcó, wśród których wyróżniamy moyó- tzw. "tradycyjne miasta", administracyjne stolice prowincji pełniące tę rolę od dawna, tj. od XIX wieku i taek'yó- "wybudowane potem"- dość nowe ośrodki, czasem mniejsze od innych miast danej prowincji, jest ich jedynie kilka. Prócz gānkìn, moyó, i taek'yó, wyróżnia się również natâ, miasteczka nieprzekraczające 25 000 mieszkańców, a jest ich 731. Istnieje ponadto 35 205 wsi (stan na lipiec 2018 r.), co wynika z łączenia wielu przyległych wsi w scalone jednostki administracyjne, mimo, że często są one od siebie oddalone. Taką politykę centralizacji ośrodków wiejskich i tworzenia dużych zakładów gospodarczych zaniechano w latach 80. XX w., mimo to, do dziś wiele dawnych jednostek pozabawionych jest praw ośrodka wiejskiego. Najwięcej wsi znajduje się w prowincji Yōsógō, zaś najmniej w Gāngal.
W kraju wyróżnia się cztery główne pasy osadnictwa (chilimin) skupiające największe metropolie: Wybrzeża, Nizin, Wyżyn Środkowych i Morza Środkowego oraz Ścianę Wschodnią. Najbardziej zurbanizowany jest pas Wybrzeża, zwany potocznie Długą Siecią (Tchukmagì) z racji licznych kanałów i zatok.
Miasta w Higanii powyżej 175 000 mieszkańców (klasyfikacja
Lp. | Miasto | Liczba mieszkańców | Prowincja |
---|---|---|---|
1 | Kūchyì | 10 511 430 (cała metropolia) | Gāngal/ Gāngaì |
2 | Saómi | 5 120 141 (cała metropolia) | Kìrócu-gyū |
3 | Remók | 5 90 321 (cała metropolia) | Sagō |
4 | Koarú | 3 520 411 cała metropolia) | Gugúsè |
5 | Kin | 1 835 201 | Hēgyū |
6 | Raosú | 1 753 221 | Kēmdu |
7 | Sūwu | 1 488 271 | Sūdoì |
8 | Idó | 1 110 511 | Daìrènk |
9 | Sôcyâ | 991 304 | Akìru |
10 | Jābokó | 905 119 | Máguk |
11 | Hebu | 853 705 | Cibān |
12 | Miyi | 847 398 | Lóhi |
13 | Lú | 812 588 | Wáôg |
14 | Mambón | 761 509 | Shúk |
15 | Moról | 757 542 | Bānsamú |
16 | Karrak | 691 320 | Sâfu |
17 | Caikó | 631 481 | Kiricyā |
18 | Kalátu | 591 789 | Kēmsō |
19 | Gokó | 561 234 | Yosôk |
20 | Ralmóm | 501 191 | Kūrô |
21 | Lēmônk | 471 329 | Besē |
22 | Mōcì | 402 144 | Yōsógō |
23 | Nigik | 395 425 | Sāgo |
24 | Iwádi | 348 256 | Gugúsè |
25 | Wábān | 321 455 | Hēzó |
26 | Joyók | 310 080 | Sagō |
27 | Chiàku | 287 341 | Bānsamú |
28 | Yuì | 255 742 | Tālasó |
29 | Tinik | 235 520 | Gugúsè |
30 | Wāwāna | 233 210 | SPAWKiS (na Kāganie) |
31 | Dōwa | 225 085 | Zāisāmhó |
32 | Taumi | 205 439 | SPAWKiS (na Surêi) |
33 | Nayaká | 189 925 | Sagō |
34 | Nyâbáwu | 180 455 | Sâfu (W-y Wēyu) |
35 | Manók | 176 745 | Bānsamú |