| romańsko-pomorski pommeranès | |
|---|---|
| Regiony : | Pomorze, Francja, Polska, Niemcy, Czarnogóra, Libia, Somalia, Tunezja, Australia, Mauritius, Wyspa Bourbon, inne |
| Ilość mówiących | 199 547 493 |
| Sposoby zapisu: | łaciński zmodyfikowany |
| Klasyfikacja: | języki indoeuropejskie języki italskie języki romańskie języki italsko-zachodnie języki galoromańskie języki oïl język pomerański |
| Status urzędowy | |
| Język urzędowy : | Pomorze, Mauritius, Wyspa Bourbon, Republika Zachodnioaustralijska |
| Oficjalna regulacja: | Towarzystwo Pomeranofonii |
| Kody | |
| Conlanger–1 | PO |
| Lista conlangów | |
Język romańsko-pomorski (pomerański, lengue pommeraneşe lub prościej pommeranès) to język romański, mówiony głównie w Republice Pomorskiej (wraz z Ile-Jaime (Kubą) na Karaibach) i dawnych koloniach tego państwa, takich jak Libia, Tunezja, Australia, Mauritius, Wyspa Bourbon i innych mniejszych.
Klasyfikacja i zbliżone języki[]
Język pomerański należy do grupy języków romańskich, jednak nie wyewoluował bezpośrednio z łaciny ludowej. Należy do podgrupy języków oïl, a najbliższym mu innym zespołem dialektów jest język francuski, chociaż wiele podobieństw znikło w poszczególnych etapach rozwoju ortografii i fonetyki.
Poniższa tabela ma na celu porównanie pomerańskiego słownictwa z innymi językami romańskimi.
| Pomerański | Francuski | Hiszpański | Portugalski | Rumuński | Włoski | Polski |
|---|---|---|---|---|---|---|
| male | pomme | manzana | maçã | măr | mela | jabłko |
| bras | bras | brazo | braço | braţ | braccio | ramię |
| leit | lit | cama | cama | pat | letto | łóżko |
| libre | livre | libro | libro | carte | libro | książka |
| case | maison | casa | casa | casă | casa | dom |
| nos | nous | nosotros | nós | noi | noi | my |
| eu | je | yo | eu | eu | io | ja |
| ester | être | ser | ser | fi | essere | być |
Chociaż większość słownictwa pomerańskiego jest typowo romańska, widoczny jest wpływ języków germańskich, zwłaszcza niemieckiego i szwedzkiego, przede wszystkim w terminologii marynistycznej. Istnieją również pewne zapożyczenia słowiańskie, jednak nie są one tak widoczne, jak np. w rumuńskim. Obce wpływy zasadniczo nie dotknęły ani składni, ani fleksji.
Historia[]
- Główny artykuł: historia języka pomerańskiego
Dystrybucja geograficzna[]
- Główny artykuł: dystrybucja geograficzna języka pomerańskiego
Dialekty i odmiany[]
- Główny artykuł: dialekty i odmiany języka pomerańskiego
Istnieje kilka dialektów i wariantów języka pomerańskiego, a ich użycie zależy od regionu. Generalnie, mowa pomerańskojęzycznych mieszkańców Ameryki Południowej, Afryki, Azji, Europy i Australii różni się trochę. Zmiany dotyczą głównie fonetyki i rzadko dotykają słownictwa czy gramatyki. Każde z państw, w którym językiem urzędowym jest pomerański, ma własny organ standaryzacyjny, będący członkiem Towarzystwa Pomeranofonii. Zadaniem tej organizacji jest poszukiwanie wspólnych rozwiązań, które odzwierciedlałyby regionalne odmiany języka, szanując jednocześnie wspólne dziedzictwo. O ile zmiany pomiędzy poszczególnymi odmianami są dość wyraźne, o tyle zauważa się stopniowe zanikanie dialektów i gwar. Swój udział mają w tym przede wszystkim media i globalizacja.
Odmiany pomerańskiego to:
- australijski pomerański (pommeranès terraustralêse) — forma australijska, wyróżnia się kompletnym zanikiem form formalnych, na wzór dialektów anglijskich z tego regionu.
- burboński pomerański (pommeranès bourbonès) — oficjalna forma języka pomerańskiego z Wyspy Bourbon i z Mauritiusa. Wyraźniejsze są tu wpływy anglijskie i portugalskie.
- kubański pomerański (pommeranès jaimêse) — odmiana pomerańskiego używana na Ile-Jaime, dość wyraźne są wpływy pomerańskiego pomerańskiego, pod którego jest ciągłym wpływem.
- libijski pomerański (pommeranès libiâ) — jedna z dwóch lingwistycznych pozostałości po pomerańskiej przeszłości w Libii, drugą jest kreol maryskoza.
- pomerański pomerański (pommeranès pommeranès) — odmiana używana na Pomorzu, tzw. "pomerański standardowy", używany także przez rozmaite organizacje międzynarodowe. Na Ile-Jaime i w dawnych koloniach pomorskich, odmiana ta uchodzi za dość pretensjonalną.
Pisownia[]
- Główny artykuł: alfabet pomerański
Alfabet pomerański, poza standardowym alfabetem łacińskim:
- A B C D E F G H I J (K) L M N O P Q R S T U V (W) (X) Y Z
Wykorzystuje następujące litery diakrytyzowane:
- Á À Â Ç É È Ê Í Ì Î Ó Ò Ô Ş Ú Ù Û Ü
Akcent ostry nad a, e, i, o i u służy do oznaczania akcentu padającego inaczej, niż zakładają reguły (np. árbole - drzewo), lub do odróżniania homofonów (np. mas - ale i más - więcej). Akcent ciężki nad a, e, i, o, u oraz haczek (w piśmie przecinek) pod c i s oznaczają zmianę dźwięku - à jest wymawiane inaczej niż a, ş jest wymawiane inaczej niż s. Więcej szczegółów w sekcji fonetyka. Akcent przeciągły, popularnie zwany "daszkiem" nad a, e, i, o i u oznacza nosowość. Trema nad u, ostatnio wracająca do łask, oznacza, że u jest wymawiane w połączeniach gue, gui, que, qui. To pozwala uniknąć częstych pomyłek w wyrazach o identycznej pisowni, ale różnym znaczeniu i wymowie.
Oprócz liter diakrytyzowanych istnieją również dwuznaki gn/nh i ll/lh. Ich zapis różni się w zależności od odmiany języka:
- gn i ll używane są w pomerańskim libijskim, burbońskim i pomerańskim.
- nh i ll używane są w pomerańskim kubańskim.
- nh i lh używane są w pomerańskim australijskim.
Litery K, W i X spotykane są głównie w zapożyczeniach z obcych języków. Młodzież pomerańskojęzyczna często zmienia literę "c" oraz zbitkę "qu" w "k" w tekstach nieformalnych.
Oprócz liter diakrytyzowanych, pismo pomerańskie ma jeszcze jedną cechę: poprzedzanie pytań i wykrzyknień odwróconym znakiem interpunkcyjnym (¡ i ¿), w ten sam sposób jak w języku hiszpańskim.
Fonetyka[]
- Główny artykuł: fonetyka języka pomerańskiego
Gramatyka[]
- Główny artykuł: gramatyka języka pomerańskiego
Z gramatycznego punktu widzenia, pomerański jest bliski innym językom romańskim. Główne różnice dotyczą, oczywiście fleksji. W pomerańskim, na skutek rewizjonistycznej polityki pierwszych pomerańskich Bourbonów, przywrócono część odmian łacińskich, zbliżając się w tym względzie do języków iberyjskich.
Pomerańskie rzeczowniki, przymiotniki, zaimki i rodzajniki są do pewnego stopnia odmienne: istnieją dwa rodzaje (męski i żeński), dwie liczby (pojedyncza i mnoga), zgrubienia i zdrobnienia, a także stopniowanie przymiotników. System przypadków zachował się tylko w odniesieniu do zaimków. Rzeczowniki zazwyczaj poprzedzają przemiotniki.
Czasowniki są całkowicie odmienne: występują trzy czasy (teraźniejszy, przyszły, przeszły), cztery tryby (oznajmujący, łączący, warunkowy i rozkazujący), trzy aspekty (dokonany, niedokonany i postępowy) oraz trzy strony (bierna, czynna i zwrotna). Czasy dokonane i niedokonane zwykle są syntetyczne, w rezultacie dając 10 wzorów koniugacyjnych, podczas gdy czasy progresywne oraz konstrukcje strony biernej są złożone. Podobnie jak w innych językach romańskich, istnieje także bierna konstrukcja bezosobowa, w której czynnik zastąpiony jest przez zaimek nieokreślony. Pomerański jest językiem SVO, ale bogactwo fleksyjne umożliwia dość swobodne modyfikowanie szyku bez zmiany zdaczenia. Występuje podmiot domyślny. Język ma dwa czasowniki określające być: ester i estar.
Zobacz też[]
- język pomorzański
- Pomeranofonia