Flaga Republiki Federalnej Lubii (i Zj. Królestwa Lubii) - od 1845 r.
Lubia, Federalna Republika Lubii (Lübyá miwwbülĩ)- kraj położony w centralnym Esakarze, republika federalna o ustroju wykazującym cechy parlamentarnego i semiprezydenckiego, o powierzchni 532 000 km kw., sąsiadujący z Kereją, Kurumią, Maurozją, Talanem, Osonią i Kagirem.
Geografia[]
Położenie i ukształtowanie powierzchni
Lubia jest położona w centralnej części Esakaru. Jej krajobraz można podzielić na trzy, a nawet cztery strefy. Południowa Nizina Mnubis wykazuje się najłagodniejszym w kraju klimatem, w szacie roślinnej przeważają lasy mieszane, a w podłożu czarnoziemy i gleby brunatne. Położona jest w dorzeczu rzeki Himmiq, liczne są mokradła i żyzne doliny. Przechodzi ona w Wyżynę Rükslit, pociętą kanionami, z dominacją roślinności lasostepowej, z jeziorami powulkanicznymi i lasami iglastymi. W zachodniej i centralnej części kraju leżą obszary pustynne, z największą, Pustynią Iqri i Piaskami Sinka. Z roślin przeważają tu kaktusy, sukulenty, trawy i burzan. Oprócz Wisti, nie płyną tu inne rzeki, niż okresowe. Od północnego zachodu po środkowy wschód ciągnie się pasmo Gór Bamqis, porośniętych głównie lasami iglastymi. W dolinach górskich położone są bagna i łąki. Jest tu najwyższy szczyt kraju, Opnámmar, o wysokości 4190 m. n. p.m.
Klimat[]
Lubia podzielona jest na pięć stref klimatycznych. Na południowych nizinach i na wschodnim skraju gór Bamqis panuje klimat umiarkowany ciepły kontynentalny, w dorzeczu Himmiq zaś klimat umiarkowany ciepły przejściowy. Na wyżynach zachodnich występuje klimat zwrotnikowy kontynentalny suchy, na pustyniach skrajnie suchy, zaś w paśmie górskim Bamqis zwrotnikowy pośredni.
Opady w kraju różnią się w zależności od regionu. Roczna amplituda wynosi od 40 mm na Piaskach Sinka do 80 mm na południu Niziny Mnubis. Najwyższa zanotowana temperatura w kraju, w 1978 roku wyniosła 43,4°C na Pustyni Iqri, zaś najniższa wynosiła -38°, zaświadczona w 2005 roku w Paśmie Nürhák w Górach Bamqis.
Ustrój polityczny[]
Lubia jest demokratyczną federalną republiką o semiprezydenckim charakterze rządów. Kompetencje są podzielone pomiędzy prezydenta (inhütigsi), który łączy władzę wykonawczą, ustawodawczą i kontrolną, kanclerza (gâtem) stojącego na czele Rady Republiki (Bülĩki-yulra) oraz Zgromadzenie Federalne (Miw'tulü sulü), liczący 350 miejsc jednoizbowy parlament Lubii.
Prezydent[]
Według Konstytucji Rep. Fed. Lubii z 8 lipca 1969 r., Prezydent jest głową państwa ( Miw'ramátul), najwyższym głównodowodzącym, najwyższym ustawodawcą i gwarantem jedności narodu oraz strażnikiem ustroju. Do jego uprawnień należą:
-zwoływanie wyborów do Zgromadzenia Federalnego, do samorządu lokalnego: prowincjonalnego i okręgowego;
- mianowanie kanclerza i składu rządu oraz udzielanie mu dymisji
- prawo do weta jakiejkolwiek ustawy i projektu poprawki Konstytucj
- wnoszenie własnych projektów ustaw, poprawek do Konstytucji, do regulaminu Sił Zbrojnych, do Zasad Podstawowych Sądów Federalnych
-decydowanie o wypowiedzeniu wojny i zawarciu pokoju, dowodzenie siłami zbrojnymi w trakcie konfliktu
- mianowanie, awansowanie,odwoływanie i degradacja generałów Republikańskich Sił Zbrojnych, policji, Gwardii Narodowej i straży pożarnej
- mianowanie i odwoływanie Sędziów Sądu Federalnego, Trybunału Federalnego, sądów wojskowych i sądów prowincjonalnych
- mianowanie prezesa Narodowego Banku Federalnego, prezesów oddziałów okręgowych banku, mianowanie profesorów uczelni wyższych i akademii
- mianowanie Najwyższego Kapłana Chramu Wuyük i prawo do uczestnictwa w obradach Zgromadzenia Kapłanów ( od 1977 r. żaden prezydent tego nie uczynił)
- udzielanie prawa łaski oraz bycie najwyższą instancją w sprawie odwołania od Narodowego Trybunału Federalnego
- stanie na straży praw mniejszości narodowych, etnicznych, językowych i religijnych
Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. W myśl poprawki Konstytucji z 1994 r. może sprawować władzę przez maksymalnie dwie kadencje, bez względu na to, czy będzie to czas łączny,czy przerywany kadencją innego prezydenta.
Kadencja prezydenta może ulec przerwaniu w wypadku: śmierci w trakcie pełnienia urzędu, stanu uniemożliwiającego mu świadome wykonywanie obowiązków, złamania Konstytucji bądź prawa i udowodnienia przez Narodowy Trybunał Federalny oraz dobrowolnej dymisji. W zaistniałych wypadkach obowiązki Głowy Państwa przejmuje przewodniczący -hetman Zgromadzenia Federalnego.
Prezydent może być odwołany w wyniku ogólnokrajowego referendum, w którym weźmie udział przynajmniej 40% obywateli uprawnionych do głosowania i liczba głosów za odwołaniem wyniesie powyżej 50%. Prezydent może zostać pozbawiony urzędu również przez Radę Republiki większością 4/5 głosów.
Kanclerz[]
Wedle Konstytucji kanclerz ( gâtem) jest przewodniczącym Rady Republiki, która powinna liczyć co najmniej 5 i co najwyżej 12 konstytucyjnych ministerstw. Istnieje zapisany w ustawie zasadniczej zapis zakazujący łączenia stanowisk ministra obrony narodowej z jakimkolwiek innym oraz zakaz obejmowania urzędu premiera przez obecnego lub byłego wojskowego, w obawie przed sięgnięciem władzy przez wojskowych, jak w 1966 r.
Rada Republiki jest mianowana przez Prezydenta. Jej skład dobierany jest przez Kanclerza w konsultacji z Prezydentem. Głowa Państwa ma prawo do odwołania ministrów po przedstawieniu" listu zarzutów" (silkëskü). Mają prawo do tego również obywatele, zgłaszając wniosek o referendum.
Rząd pod przewodnictwem kanclerza:
-sprawuje właściwą władzę wykonawczą, wprowadzając w życie i egzekwując ustawy, przepisy, dyrektywy i projekty uchwalone przez parlament
-zgłasza własne projekty ustaw, poprawki do Konstytucji, ma prawo wprowadzać w życie dekrety rządowe z mocą ustaw , lecz jedynie w przypadku stanu wyjątkowego, bądź wojennego
-prowadzi politykę wewnętrzną, zagraniczną, gospodarczą i obronną państwa, kontrolując działania organów ekonomicznych i służb mundurowych
- nadzoruje działalność samorządu terytorialnego i finansuje całość organów ekonomicznych i obronnych podległych w nim administracji rządowej
- nadzoruje ściągalność podatkową oraz przestrzeganie przepisów prawnych przez podmioty zagraniczne
- ściśle współpracuje z Prezydentem w sprawie polityki obronnej i zagranicznej
- utrzymuje działalność administracji i urzędu Prezydenta, odpowiada za utrzymanie Gwardii Narodowej chroniącej Głowę Państwa
Kanclerz i ministrowie nie mają prawa łączyć swych stanowisk z mandatem parlamentarzysty ani stanowiskiem w instytucji rządowej, bądź spółce skarbu państwa.
Zgromadzenie Federalne ma prawo do zgłoszenia wotum nieufności wobec Rady Republiki, które zyskuje ważność w momencie 60% głosów za odwołaniem rządu, jak i do odwołania kanclerza czy poszczególnych ministrów, z przewagą 55% głosów, w momencie obecności co najmniej 70% : parlamentarzystów.
Parlament[]
Zgromadzenie Federalne (Miw'tulü sulü) w liczbie 350 parlamentarzystów reprezentuje władzę ustawodawczą oraz kontrolną. Jego skład wybierany jest co 4 lata w wyborach bezpośrednich, równych, wolnych i tajnych. Jedyny wyjątek od tej zasady stanowią przedstawiciele Siedmiu Uznanych Banerów, ludność nomadyczna pochodzenia kere, którą obowiązuje ustawodawstwo jeszcze z 1880 r. Demokratycznie wyłaniają oni elektorów, którzy głosują w imieniu wspólnot plemiennych.
Parlamentarzyści wybierani są w ramach ziem, które odpowiadają wciąż, mimo licznych reform, podziałom klanowym. Każdy kandydat musi być zarejestrowany w ramach swej ziemi, lecz nie może pełnić uprzednio funkcji, które dawałyby np. możliwość lobbingu czy korupcji. W ramach ziemi (lái) istnieje od 2 do 5 oddziałów ( mätsa), a z każdego może być wybranych od jednego do pięciu parlamentarzystów, każdy musi być z innej opcji. Wybory parlamentarne są dwufazowe: w pierwszej fazie wyborcy wyłaniają 600 posłów, z których połowa dostaje się do parlamentu w drugiej fazie. Ci na drugim miejscu w każdej ziemi są wyznaczani jako posłowie zastępczy, którzy tworzą gabinet kontrolny. Reszta, tj. 50 posłów jest powoływana w liczbie 15 przez mniejszości narodowe, w liczbie 15 przez organizacje obrońców praw człowieka, w liczbie 10 przez Prezydenta i w liczbie 10 przez zgromadzenia prowincji.
Wybrani do parlamentu są zaprzysięgani przez przewodniczącego-hetmana ( kiqtämibä) ZF, mianowanego przez Prezydenta na czas uroczystości.
Parlament ma następujące uprawnienia:
- zgłasza projekty ustaw, poprawek do Konstytucji i innych praw zasadniczych, zgłasza projekty nowej Konstytucji z poparciem 4/5 izby
- stoi na straży demokratycznego, cywilnego, świeckiego i federalnego charakteru państwa
- udziela wotum zaufania, bądź nieufności kanclerzowi i rządowi
- odwołuje kanclerza lub poszczególnych ministrów przez wotum nieufności
- rozpoczyna proces złożenia z urzędu Prezydenta pod określonymi w Konstytucji warunkami,
- odbiera przysięgę od Prezydenta, Kanclerza i Rady Republiki, prezesa Narodowego Trybunału Federalnego, Sądu Federalnego, NBF, dowódców rodzajów sił zbrojnych i służb mundurowych
- ma prawo do wszczęcia śledztwa z prawa wobec organów rządowych i instytucji państwowych oraz pośredniej i bezpośredniej kontroli ich działań
- ma prawo kontrolować działanie i rozwój sił zbrojnych Y służb mundurowych w kraju i poza granicami, z wyjątkiem miejsc i sytuacji obowiązywania jurysdykcji Prezydenta, bądź kontroli rządu
-mianuje Rzecznika Federalnego oraz szefów Wydziałów Rady Kontroli większością 60% głosów wszystkich posłów
Partie polityczne[]
Swoboda zrzeszania się i zakładania organizacji politycznych przewiduje pkt. 14 Konstytucji Republiki Federalnej Lubii z 1992 r.
Lubijska Partia Zjednoczeniowa (Yawakurrhi-tan- Lübyá) ( rządząca-2022): neokonserwatyzm, umiarkowana centroprawica, centryzm, federalizm, demokratyzm, republikanizm, egalitaryzm, etatyzm
( W koalicji:) Lubijski Sojusz Demokratyczny (Lübyaki Nánzüga-ũl)- demokratyzm, socjalnacjonalizm, centryzm, federalizm
-Związek Ziemi i Myśli (Lái-di-káa'ki-yulki)- partia religii wuyük, szamanizm narodowy, filozofia narodowa, czaelizm, ekologizm, agraryzm, demokratyzm
(Opozycja): - Lubijski Kongres Federalny ( Lübyaki Miw'ta Dükel)- federalizm, demoliberalizm, regionalizm, minarchizm ( częściowo), laicyzm
Narodowy Związek Pracy (Cohöl-gämil'a yulki) : umiarkowana lewica, antyfederalizm (dawniej), socjaldemokracja, trzecia droga, lubijski nacjonalizm obywatelski, centrym, czaelizm, agraryzm, ewolucjonizm
Partia Narodowo- Federalna (Cohöl miw'ta-shu)- nacjonalizm, nacjonal-demokratyzm, konserwatyzm, narodowy solidaryzm, monarchizm (częściowo), federalizm, regionalizm, etatyzm, pronarchizm, laicyzm