
Królowa Pelă IV, królowa Sagelii, 2019.
Pelă IV (ur. 20 marca 1945 r. w Vaabili)- od 1965 roku królowa Sagelii z dynastii Chanta. Córka króla Sagelii Vassagi II i królowej Lunot, od 1967 roku żona księcia Nuli (ur. 1941). Jako monarchini pełni też rolę Najwyższego Dowódcy Królewskich Sił Zbrojnych, głowy domu Chanta, a także Honorowej Wysokiej Kapłanki Narodowej Świątyni Proroka Vusali w Nugbom. Kościół tobojski narodowo-sagelijski nadał też jej honorowy tytuł Najwyższej Prorokini w 1975 roku, lecz królowa na co dzień nie używa go, będąc wyznawczynią wiary tobojskiej obrządku osonijskiego.
Biografia[]
Wczesne dzieciństwo[]
Przyszła monarchini urodziła się w pałacu Naskimoppi jako Pelă-Mallani Mali Kibada, 20 marca 1945 roku, będąc najstarszą córką króla Vassagi II (1915-1965) i jego małżonki, królowej Lunot (1920-2018). W momencie jej narodzin żyła także królowa-matka Mallani (1894-1985). Księżniczka Pelă-Mallani miała czworo rodzeństwa, księcia Vismu (ur. 1947), księżniczkę Mali-Mallani (ur. 1949), księżniczkę Kibadę (1951-1990) i księżniczkę Yavalmas (ur. 1954). Była od początku wychowywana na następczynię tronu i nosiła tytuł księżniczki koronnej (latik wuhuu). Dni spędzała na zabawie z rodzeństwem oraz na podglądaniu zwierząt na królewskiej farmie pod stolicą. Ojciec zabierał ją na wycieczki do lasu i nad jeziora, a w 1947 roku uczestniczyła w pierwszym oficjalnym wystąpieniu na balkonie pałacu w dniu urodzin króla Vassagi II. W 1950 r. rodzina królewska przeniosła się do pałacu Nōlkata w centrum Vaabili, co, jak królowa wspomina, było jednym z jej pierwszych wspomnień. Królowa w 1999 r. napisała:
Bałam się okropnie nowego miejsca, te żyrandole, te ogromne sale. Ale nie mieszkaliśmy tam, tylko w skrzydle wschodnim, skromniejszym. Pamiętam, że jednym z moich pierwszych wyraźnych wspomnień był mahoniowy zegar nad biurkiem Ojca, który wystukiwał równą godzinę w rytm "Hymnu do trzech bóstw", słynnej wtedy piosenki w stylu "dźwięcznego wiatru". Ojciec uwielbiał po kryjomu słuchać tych melodii i nawet tańczył, gdy nikt nie patrzył. A ja go naśladowałam wraz z siostrą, Mali-Mallani[1].
Głównym towarzyszem zabaw księżniczki był jednak Vismu, któremu matkowała i woziła po ogrodach. W 1951 roku sześcioletnia Pelă uczestniczyła z ojcem w paradzie wojskowej z okazji 90. rocznicy zakończenia wojny sagelisjko-maurozyjskiej. Wedle opowieści Kisvu (1905-1990), ciotki królowej, mała księżniczka Pelă miała wówczas zdjąć order jednego z przeszło stuletnich weteranów i bawić się nim, puszczając jak dysk. Wywołało to złość ojca, ale rozbawienie tegoż sędziwego żołnierza, który przypiął jej order do surduta.

Oficjalny portret księżniczki Peli-Mallani z matką, królową Lunot, w 1947 roku
W 1950 roku księżniczka rozpoczęła edukację w przedszkolu królewskim na terenie pałacu. W ramach zajęć były ćwiczenia ruchowe, plastyka, nauka języka sagelijskiego, laudońskiego, ćwiczenie postawy, kaligrafia oraz religia tobojska. Król w 1961 r. wspominał, że jego córka wolała mówić po laudońsku, gdyż przywykła do tej mowy przez ulubioną nianię. Inną ważną postacią w życiu młodej księżniczki była Nura Kammas (1914-2005), jej druga guwernantka w latach 1949-1953, pochodząca z zachodu kraju, która nauczyła dziewczynkę mówić w zakresie podstawowym w języku mniejszości etnicznej mön. Pelă w czasie zajęć z sagelijskiego prowadziła notatki w mowie ludu mön, w których podobno wyrażała niepochlebne opinie o co surowszych nauczycielach albo nudzących ją lekcjach.
Późne dzieciństwo[]

Księżniczka koronna w 1955 roku
Księżniczka od 1952 r.,tj. od siódmego roku życia, chodziła do Królewskiej Szkoły Zasadniczej na terenie pałacu Naskimoppi. Codziennie zawoził ją szofer, lecz była to pierwsza znacząca rozłąka z rodziną. Od tego roku już oficjalnie uczyła się, obok laudońskiego i narodowego sagelijskiego, także języka mön i maurozyjskiego jako drugiego języka obcego. Dodatkowo w ramach nauczania domowego odebrała wykształcenie pod kierunkiem profesora filologii osonijskiej, Tanli Lǎramah, a także profesora historii, Yovu Misōka, wnuka Uniego, wybitnego poety narodowego. Przekazali jej wiedzę o poezji, genealogii dynastycznej, historii kraju oraz języka i zwyczajach Sagelijczyków. Od 1954 r., gdy Pelă-Mallani miała 9 lat, uczestniczyła także w wycieczkach po całej Sagelii, odwiedzając gospodarstwa rolne, domy pieśni, świątynie i inne szkoły, by poznawać ważne osobistości oraz w praktyce uczyć się etnicznych tradycji. W 1952 r. po raz pierwszy zapozowała do oficjalnego portretu w szatach dworskich, a w 1953 roku w narodowym stroju kivras, złożonym z biało-zielonej sukni, pasa z małą szabelką, bluzki w barwie błękitno-żółtej z kwietnymi motywami, surduta w barwie indygo i ozdobnej jedwabnej szkarłatno-turkusowej chuście vinmoli z paciorkami. Od 1952 roku księżniczka jeździła na koniu, jej ulubionym była klacz Ivmasabi. Miała talent do szachów i już w wieku 8 lat, w 1953 roku, ograć miała marszałka dworu, a rok później samego ojca. W 1956 roku wzięła udział w Narodowych Mistrzostwach Szachowych i zajęła w nich szóste miejsce. Od 1955 roku praktykowała też żeglarstwo. Od 1951 roku była członkinią Zuchów Królewskich, a od 1954 roku w drużynie harcerskiej Pałacu Królewskiego i drużynie KSZ w Naskimoppi.
W 1955 roku 10-letnia księżniczka Pelă-Mallani wzięła udział po raz pierwszy oficjalnie w balu noworocznym 12 lutego, a w maju dokonywała z ojcem przeglądu wojsk w mundurze wojskowym. Uczestniczyła w przyjęciu ówczesnego króla Kilungii w Vaabili i tam spotkała na bankiecie księcia Nulę, najmłodszego syna monarchy. Miał wówczas opinię chorowitego dziecka i był zamknięty w sobie. Podobno w trakcie rozmów dyplomatycznych czternastolatek szukał gąsienic w królewskim ogrodzie. Tam miała spotkać go następczyni tronu Sagelii. Wspólnie grali w milkaspi, tradycyjną sagelijską i moroską grę przypominającą tenis, a także żeglowali na jeziorze Timalsum pod Vaaabilą.
Lata młodzieńcze (1957-1964)[]
Od 1956 roku, gdy Pelă-Mallani ukończyła 11. rok życia, zaczęła intensywny kurs obowiązków królewskich. Prócz nauki w szkole, musiała odbyć szereg egzaminów na dworze, w latach 1956-1958- z języków urzędowych, historii i genealogii domu królewskiego, historii Sagelii, historii powszechnej, geografii, matematyki, rachunków , filozofii i logiki. W szkole nie przepadała za matematyką, lubiła aktywności ruchowe, szczególnie bieganie, jazdę konną i żeglarstwo. Od 1955 roku wraz z ojcem trenowała żeglarstwo w Sagelii, od 1957 roku także w Maurozji- była to jej pierwsza w życiu podróż zagraniczna. W czasie obiadu z królem Maurozji zainteresował się Pelą maurozyjski książę Nasfal, który wypytywał ją o zainteresowania sportowe i muzyczne. Miał zaproponować jej wspólny mecz milaskpi, a gdy dziewczyna go pokonała, zaproponował spacer i jazdę konną. Ponoć obiecała mu spotkanie, lecz się nie stawiła. Nasfal, późniejszy mąż siostry królowej, Mali-Mallani, nigdy nie potwierdził tego faktu, a do końca życia utrzymywał przyjazną relację z królową Pelą IV.
W 1957 po raz pierwszy opuściła ojczyznę, udając się do Maurozji. Przemawiała po morosku w parlamencie kraju oraz głównej świątyni tobojskiej. Zachwyt w Maurozyjczykach wzbudził fakt, że młoda księżniczka rozmawiała bez skrępowania z każdym, nawet z przypadkowo spotkanymi strajkującymi pracownikami, wymieniając żarty i uwagi. W 1958 roku odwiedziła wioski mniejszości etnicznej mön, gdzie zachwyciła mieszkańców świetną znajomością ich zagrożonego rdzennego języka. W tym samym roku zaczął chorować jej ojciec, Vassagi II. Pewnego dnia w czasie porannej toalety upadł na podłogę, rozbijając sobie głowę o kafelki. Przez miesiąc przebywał w szpitalu, a króla reprezentowała żona, królowa Lunot. Wówczas przyszedł czas na pierwszy sprawdzian królewskich umiejętności Peli. Pomagała matce, spotykając się z przedstawicielami fundacji wspieranych przez królową, wraz z nią otworzyła parlament, niemal codziennie księżniczka czytała w szpitalu dla ojca projekty ustaw i raporty rządowe.
Król Vassagi II wrócił do obowiązków, lecz kolejny upadek wywołał niepokój lekarzy, którzy zdiagnozowali u władcy w 1959 roku guza mózgu. Początkowo ukrył to przed dziećmi, wtajemniczając jedynie matkę, żonę i zaufanych doradców. 12 maja 1959 roku przekazał oficjalnie córce koronę księżniczki koronnej (wuhuu) i Order Mupujskiego Lwa oraz Order Górskiego Lamparta. Od tego roku Pelă-Mallani zaangażowała się w prace Fundacji Księżniczki, której została honorowym prezesem. Odwiedzała szpitale, szkoły i muzea pod patronatem rodziny królewskiej.
W 1959 roku wuhuu rozpoczęła naukę w Pierwszym Liceum w Kinaali, 50 km od stolicy. Zamieszkała w akademiku, gdzie zaprzyjaźniła się z dziewczętami ze zwykłych domostw. Najlepiej szło jej z historii i języka laudońskiego, najgorzej z chemii. Poprawiła się z przedmiotów technicznych dzięki pomocy nowego przyjaciela, Ivama Katili, syna prezesa firmy elektrotechnicznej. Plotki głosiły, że zakochał się w księżniczce, być może jednak była to jedynie przyjacielska relacja.
W 1961 roku Pelă-Mallani odbyła szereg wizyt zagranicznych, odwiedzając Laudonię, Karenię, Niputię i Kilungię. Wówczas spotkała się po raz drugi z księciem Nulą, z którym wspólnie polowała na bażanty. W czasie deszczu mieli ukryć się w leśnej chatce, a gdy księżniczce zrobiło się zimno, Nulā opiekował się nią. Gdy Pelă wyjeżdzała, podarował jej album zespołu "Arhim", do którego muzyki tańczyli w czasie prywatki z okazji urodzin następcy tronu Kilungii. Po powrocie następczyni tronu otrzymała od Nuli list, w którym zapewniał o swych uczuciach. Miał w nim planować ucieczkę z nią w celu obejrzenia koncertu zespołu, lecz Pelă odpisała, że "nie jest królewskim skradać się i uciekać, lecz bawić się otwarcie". Księżniczka miała zdobyć serce Nuli bezpośredniością i poczuciem humoru.
W 1962 roku Pelă- Mallani odwiedziła z ojcem Lubię, gdzie przyjął ją król tego kraju. Książę Yünlasi próbował zwrócić na siebie uwagę księżniczki, jednak zrobił złe wrażenie, gdy w czasie jazdy konnej zachowywał się zbyt poufale wobec następczyni tronu Sagelii. W tym roku zdrowie króla Sagelii gwałtownie się pogorszyło, od jesieni do zimy 1963 roku przebywał na leczeniu w kraju, a od maja do września 1964 w Laudonii i Kilungii. Wówczas reprezentowała go Pelă, która w 1962 ukończyła 17 lat i wg prawa Sagelii była pełnoletnią. W marcu 1963 po raz pierwszy przyjęła ambasadorów, z Maurozji i Higanii. Rozpoczęła prace w fundacjach związanych z dworem.
W 1962 r. Pelă ukończyła I Liceum w Kinaali i zdała egzamin z języków narodowych, matematyki, geografii, historii i języka maano na poziomie podstawowym. W 1963 r. podeszła do obowiązkowego egzaminu dworskiego, raz jeszcze zdając historię kraju, etykietę, znajomość prawa i religii. Latem 1962 r. podjęła pracę w Zakładzie Zbrojeniowym w Smeplesaak, gdzie produkowała mundury i broń. Jesienią 1962 r. księżniczka rozpoczęła szkolenie wojskowe w Akademii Piechoty w Vaabili, a także studia z historii sztuki oraz z prawa na Uniwersytecie Królewskim. Od stycznia do maja 1963 podjęła szkolenie w Bazie Lotnictwa Taktycznego w Suklăriv, gdzie zapoznała się z pilotowaniem myśliwców. Od czerwca do listopada 1963 była słuchaczką Akademii Wojskowej w Iratbaap. Powróciła do studiowania w grudniu 1964 roku.
W czerwcu tegoż roku odwiedziła ojca w Kilungii, lecz ten wiedział już, że wkrótce tron przypadnie córce. Oddał jej patronat nad większością stowarzyszeń i fundacji. Wtedy też Pelă spotkała się ponownie z księciem Nulą. Najpewniej wtedy,jak wspomniał książę, wyznali sobie miłość, a po powrocie Peli do kraju, w grudniu 1964 przyjechał za nią Nulā i poprosił króla Vasaagiego II o rękę córki. Po kilku tygodniach wahania, 2 stycznia 1965 r. monarcha wyraził zgodę.
Objęcie tronu i pierwsze lata panowania ( 1965-1975)[]
10 stycznia 1965 r. Dom Królewski ogłosił zaręczyny młodej pary. Vassagi II miał poinstruować Nulę, że jeśli wywoła jakikolwiek skandal, zmieni zdanie co do zaręczyn. Książę zyskał jednak akceptację przyszłego teścia w lutym,gdy ten nie szczędził środków i wpływów, by ulżyć w cierpieniu chorującemu królowi. Stan władcy w kwietniu polepszył się na tyle, by przyjąć premiera i nawet odbyć przejażdżkę po placu pałacowym. Skłoniło to Pelę i Nulę do krótkiej podróży po Sagelii, co było pomysłem narzeczonej. Prezentacja księcia dla narodu przebiegła pomyślnie, choć jego bezpośredniość i liberalne kilungijskie poglądy zraziły część konserwatywnych obserwatorów. Książę zobowiązał się do przyjęcia toboizmu w wersji osonijskiej, który przyjął w maju, lecz w czasie modłów popełniał liczne gafy, co wywołało uśmiech jego narzeczonej, lecz niechęć urzędników dworskich. W lipcu Nulā miał zbesztać ministra obrony za defraudację funduszy,co spowodowało spięcie z Pelą, która upomniała ukochanego, by przestrzegał neutralności obowiązującej członka rodziny królewskiej Źle mu szła też nauka sagelijskiego i do 1968 roku miał prywatnie mówić do żony tylko po laudonijsku. Pelă starała się to zmienić, rozwieszając wszędzie kartki z nazwami przedmiotów w sagelijskim. W czerwcu 1965 r. księżniczka uczestniczyła w bankiecie na cześć króla Kilungii, który odwiedził Sagelię. Było to ostatnie spotkanie z jego osobistym przyjacielem, Vassagim II.
W październiku stan króla pogorszył się na tyle, że wszystkie obowiązki przejęła Pelă. Vassagi wyznał swemu rewinowi 15 listopada, że " zbliża się zachód". 20 listopada 1965 r. Król Sagelii Vassagi II zmarł, a automatycznie jego następczynią została Pelă-Mallani.
Wiadomość ta zastała nową królowa w trakcie spaceru z psem, Votu. Podobno to zwierzę było pierwsze przy łożu pana. Służba złożyła hołd nowej monarchini, a także jej narzeczony, matka i babka. Następnego dnia królowa wygłosiła przemówienie na cześć ojca i ogłosiła, że jako królowa przyjmuje imię tronowe Pelă IV.
Pogrzeb monarchy odbył się 15 grudnia 1965, a królowa czuwała w świątyni jeszcze do późnej nocy. Traktowała ojca jako wzór do naśladowania i przysięga, że będzie kontynuować jego dzieło. W dłoń miała mu włożyć " Psałterz baulijski", jedno z najwcześniejszych dzieł w literackim języku sagelijskim.
W Sagelii od listopada trwały przygotowania do koronacji monarchini, która zaplanowana została na marzec, lecz wskutek nagłej potrzeby remontu dachu w Chramie Latvami, przełożono ją na czerwiec. Pelă IV w styczniu 1966 przyjęła zwyczajowy hołd od gubernatorów prowincji oraz kapłanów, a w marcu objęła godność kapłanki Proroka Vusali w Nugbom. Planowana rok wcześniej rewizyta króla Lubii Mürphigha III nie doszła do skutku wskutek obalenia tamtejszej monarchii, a były król na dwa miesiące zatrzymał się w pałacu w Vaabili, co skrytykowała część sagelijskiej opinii publicznej.
Przypisy[]
- ↑ "Rozmowa o życiu, fotografii, paralotniach i o rządzeniu. Portret królowej w 60. rocznicę jej panowania." (2024)